Od soboty 1 czerwca 2024 zastrzeżenie PESEL-u daje rzeczywistą ochronę przed utratą tożsamości, która kończy się np. wyłudzeniem kredytu czy otwarciem konta w banku na nasze dane. Teraz odpowiedzialność za takie przestępstwo, w razie aktywnej blokady, ponoszą instytucje finansowe.
Choć zastrzeżenie PESEL-u jest możliwe już od lipca ubiegłego roku, dopiero w minioną sobotę w życie weszły przepisy mające na celu ochronę konsumentów przed finansowymi skutkami utraty danych osobowych. Od 1 czerwca 2024 m.in. banki i firmy pożyczkowe są zobowiązane do sprawdzania w określonych okolicznościach Rejestru Zastrzeżeń Numerów PESEL prowadzonego przez Ministerstwo Cyfryzacji.
Obligatoryjne sprawdzanie PESEL-u przez banki i pożyczkodawców
W założeniach zastrzeżenie PESEL-u ma zapobiec (lub przynajmniej ograniczyć) negatywnym konsekwencjom kradzieży tożsamości jak wyłudzenie kredytu lub pożyczki i zakładanie kont bankowych na cudze dane.
Jak to działa? Banki i instytucje pożyczkowe mają obowiązek sprawdzić w rejestrze Ministerstwa Cyfryzacji, czy PESEL klienta nie jest zastrzeżony, w następujących okolicznościach:
- Zawarcie umowy o konto osobiste lub oszczędnościowe
- Złożenie wniosku o nowy kredyt / pożyczkę / kartę kredytową / debet / leasing i zwiększenie kwoty zobowiązania w ramach już istniejącej umowy
Uwaga! Dotyczy to również pożyczek BNPL, czyli odroczonych płatności typu Allegro Pay i PayPo. - Wypłata w oddziale jednorazowo więcej niż trzykrotność minimalnego wynagrodzenia (12.726 zł, a od 1 lipca 2024 – 12.900 zł).
Zastrzeżenie PESEL-u ma zapobiegać utracie tożsamości przez klientów, a następnie wykorzystaniu tych danych bez wiedzy i zgody nieświadomych ofiar. Rozwiązanie ma chronić konsumentów również przed ich własną nieroztropnością.
Chodzi o sytuacje, gdy ktoś zostanie zmanipulowany i w pośpiechu zaciągnie kredyt lub pożyczkę, a następnie przekaże te pieniądze oszustom. Aktywna blokada sprawia, że również sam klient nie będzie mógł wykonać wymienionych wyżej czynności, póki sam nie zdejmie zabezpieczenia.
– Jeśli ktoś spróbuje zaciągnąć pożyczkę lub kredyt, wykorzystując zastrzeżony PESEL, podczas weryfikacji danych natrafi na blokadę w systemie i czynność zostanie zatrzymana – tłumaczy Magdalena Jaskóła, kierująca Wydziałem Rachunków Bieżących w Banku Millennium.
Gdyby, mimo włączonej blokady PESEL-u, operacja się powiodła, klient nie poniesie za to odpowiedzialności. Przykładowo bank nie będzie mógł domagać się od niego spłaty zobowiązania zaciągniętego mimo zastrzeżenia PESEL-u. Nie będzie również mógł zbyć takiej wierzytelności firmie windykacyjnej.
Jak i gdzie zastrzec PESEL oraz cofnąć blokadę
Zastrzeżenie PESEL-u jest możliwe na trzy sposoby:
- W aplikacji mObywatel
Po zalogowaniu wchodzimy w sekcję Usługi i wybieramy kafelek „Zastrzeż PESEL”. - Na stronie mobywatel.gov.pl
Po zalogowaniu przechodzimy do sekcji Twoje dane, scrollujemy do Rejestr Zastrzeżeń PESEL i klikamy „Zastrzeż PESEL” - W urzędzie gminy
Trzeba złożyć podpisany wniosek o zastrzeżenie PESEL-u. Można przyjść już z wydrukowanym lub poprosić o to pracownika urzędu.
Tymi samymi kanałami:
- zdejmiemy blokadę,
- podejrzymy, kto sprawdzał nasz PESEL,
- dowiemy się, kiedy numer był zastrzeżony, a kiedy cofnęliśmy zastrzeżenie.
Blokadę możemy cofnąć bezterminowo (do następnego zastrzeżenia) lub czasowo. Przy czym ponowna zmiana statusu (gdy zablokujemy i będziemy chcieli to cofnąć albo odwrotnie) jest możliwa po 30 minutach. Pamiętajmy o tym, gdy np. udajemy się do oddziału pobrać większą gotówkę.
Ministerstwa Cyfryzacji radzi, by mieć zastrzeżenie PESEL-u aktywne cały czas i zdejmować w razie potrzeby, np. przed załatwieniem sprawy w banku, telekomie czy u notariusza.
Wg danych Centralnego Ośrodka Informatyki sprzed kilku miesięcy z zastrzeżenia PESEL-u skorzystano już ponad 2 mln razy. Procedurę odwrotną zainicjowano niespełna 38 tys. razy.
Zastrzeżenie PESEL-u – co jeszcze warto wiedzieć
Automatyczne zastrzeżenie PESEL-u następuje z chwilą zgłoszenia utraty dowodu osobistego. Nie utrudnia to wyrobienia nowego dokumentu.
Natomiast wydanie nowego dowodu osobistego (po zgłoszeniu utraty dotychczasowego) nie spowoduje odwieszenia blokady. Trzeba zrobić to samodzielnie.
Maciej Kusznierewicz
Chcę się upewnić. Jak zastrzegę PESEL to nadal mogę placić karta kredytową tą którą już płaciłem przed zastrzeżeniem?
Tak. Zastrzeżenie nie wpływa na umowy już zawarte. Dotyczy to nie tylko tradycyjnych produktów kredytowych, ale również BNPL (płatności odroczonych). Chociaż w drugim przypadku są wyjątki.
Przykładowo PayPo zastrzega, że jeśli ktoś miał już aktywną usługę, nie skorzysta z opcji rozłożenia na raty, czyli konwersji na kredyt ratalny.